Prachtig hoe een woord een wereld kan ontsluiten. Ooit gebruikte ik een term Intensieve menshouderij en dat leidde tot interviews met kranten en radio. Terwijl ik de term zelf niet heb bedacht. Deze week hoorde ik een uitdrukking van Koen die ook voor mij een hele hoop in beweging zette: Beleidbetongieterij. Het is misschien wel het woord wat synoniem is met schadeprotocol. Waar gaat het over?
De situatie: Er is een probleem in de maatschappij en de overheid voelt zich verantwoordelijk. Er zijn al tekenen dat bewonersinitiatieven het zelf willen oplossen en kloppen voor een beetje steun aan bij de overheid. Ze hebben ook al een oplossing. Opeens ziet de overheid het probleem ook en stort zich erop. De eerste initiatieven worden uitgenodigd hun probleem toe te lichten. Er wordt gezocht naar een generieke oplossing want het probleem doet zich op meerdere plekken voor. De oplossing die geboden wordt, sluit niet helemaal aan bij de vraag van het initiatief. Wil het initiatief steun dan moet het de werkwijze aanpassen. Ze moeten voldoen aan voorwaarden waar ze nog nooit van gehoord hadden. Dept Ratio, businesscases, revolving funds. Het is de wereld van beleidbetongieterij. Dit zijn de voorwaarden waar je aan moet voldoen als je steun wilt van de overheid.
Tegelijktijd komen er mensen in het speelveld die de wereld van de beleidbetongieterij begrijpen en er goed gebruik van kunnen maken. Ze kennen de begrippen en hebben er een goed netwerk voor. Opeens lijken die veel sneller te gaan. Vaak gaat het ook gepaard met schaalvergroting want kleine initiatieven scoren niet er is een reflex bij de overheid om een probleem met 1 generieke regeling op te lossen. Met als dramatisch dieptepunt een schadeprotocol in Groningen. Maar ook glasvezelprojecten leiden er onder. De afgelopen week hoorde ik hetzelfde bij energiecoöperaties, het gaat te langzaam het is te kleinschalig. Mijn gesprekspartner zag ook wel het gevaar van opschaling door de aanpassing van de regeling. Maar ik ben bang dat ook daar de beleidbetongieterij aan de slag gaat met grotere projecten en het daarbij horende beleid in beton gegoten.
En hoe gaat het dan verder met het startende initiatief? Er zijn een aantal scenario’s.
- Ze herpakken zich en gaan aan de slag met het aanpassen van hun aanpak en idee om zo te voldoen aan de gestelde eisen. Vaak slagen ze daar niet in want de energie is eruit het is opeens niet meer hun eigen oplossing.
- Ze gaan aan de slag met hun eigen oplossing en proberen de overheid over te halen door een pilot status te verwerven. Ze krijgen een beperkt budget en kunnen aan de slag. Maar bij het verder uitbouwen lopen ze klem want ze passen niet meer in de regeling.
- Ze wachten tot de overheid inziet dat de ingeslagen weg het niet gaat worden. Wat de overheid bevestigd in een beeld dat de initiatieven het niet zelf kunnen.
- Ze gaan zelf aan de slag met eigen middelen met veel bloed zweet en tranen krijgen ze het voor elkaar. Trots en blij. Maar voor andere initiatieven, die zien hoeveel energie het heeft gekost is het een horror scenario dat moet je toch niet zelf willen doen.
De oplossing zoals ik die zie: Geef initiatieven de ruimte om aan de slag te gaan met hun eigen oplossing. Faciliteer de aanpak en volg de ontwikkeling. Dat is maatwerk. Ga in gesprek over de (mogelijke) kwetsbaarheid van een te kleine aanpak. Aan de andere kant is bij een klein initiatief het risico ook beperkt. De samenwerking tussen de initiatieven wordt toch wel gezocht en samengaan is iets wat moet gebeuren van binnenuit.
Ik weet het, dat is werk voor de overheid, geen one size fits all. Dat vraagt een participerende overheid. De afgelopen week zag ik tientallen medewerkers van de overheid en semi overheid in een meeting zich buigen over dat vraagstuk.
Mijn beeld: we zijn er nog lang niet. Het rare is, we hebben er allemaal last van. Vaak gebruik ik de uitdrukking “je moet geen slachtoffer worden van je eigen beleid”. Oftewel ik heb in het verleden wel dingen geroepen waar ik nu anders over denk. Dat vraagt om beleid dat niet in beton gegoten is