Menu Sluiten

Maand: oktober 2010

Zelforganisatie en krimp

Op 10 november is de 2e nationale dag van de zelforganisatie. Dan is het ook de dag van de mantelzorg. Die wordt al sinds de jaren 90 gehouden. Ik kreeg naar aanleiding van mijn vorige weblog een aantal reacties, waaronder de vraag of de dag van zelforganisatie hetzelfde is als de dag van de mantelzorg. Nee dus. Het is iets anders maar eigenlijk ook wel hetzelfde. Want het gaat om niet toekijken en afwachten tot iemand met een oplossing komt maar op zoek gaan naar medestanders en zelf het heft in handen nemen.

Een andere reactie was van de stichting zelforganisatie. Ze hadden mijn weblog gelezen en reageerden met :Ik las uw recente blog over zwermen en leiderschap, waarin u ook de Nationale Dag van de Zelforganisatie noemt. Ik denk dat emergentie, groepsgedrag en zelforganisatie meer met elkaar te maken hebben dan u denkt. Tijdens de Nationale Dag gaan we enerzijds in op de wetenschap achter zelforganisatie, die 'complexiteit' wordt genoemd. Anderzijds is er aandacht voor 'leidinggeven' aan zelforganisatie zodat groepen mensen zich meer als 'zwermen' kunnen gaan gedragen. 

OK ik ben om. Dus 10 november naar Rotterdam naar het seminar over zelforganisatie om meer van de achtergronden te horen. Ik hoop meer te horen wat de do's en de don'ts zijn. Er zijn meer dan genoeg raakvlakken. Van de reuzenskelter die we ooit eens met een groep mensen hebben aangeschaft, het thema van de dorpsvisie: "Zevenhuizen dat zelf zijn toekomst bepaald", de problematiek van de leefbaarheid van het platteland en ga zo maar door.

Met name het laatste houd me erg bezig. Overal is te zien dat de lokale overheden steeds minder ruimte hebben om voorzieningen op peil te houden. Het groenonderhoud is een zooitje, de openbare ruimte is aan het verloederen. En dan woon ik nog in een gebied waar krimp niet aan de orde is. Maar in overige delen van Groningen speelt dit wel. Scholen zijn hier een goed voorbeeld van. De dorpsschool was vroeger een plek waar veel dorpsactiviteiten zich concentreerden. Een ontmoetingsplek. Door het wegtrekken van jongeren en een andere demografische opbouw hebben dorpsscholen te weinig leerlingen om zelfstandig te blijven bestaan.  Een natuurlijk ontmoetingspunt valt weg. We zien dat dorpen hier heel verschillend mee omgaan. Het blijven vragen aan lokale overheden zal weinig opleveren. Maar alles klakkeloos zelf organiseren is ook niet handig want een lokale overheid zal zich steeds nadrukkelijker willen bemoeien. Want zelf doen OK maar dan wel volgens de regels van ambtenaren. Ik ken voorbeelden uit mijn eigen omgeving te over. 

Maar ook 30 jaar werken voor een grote organisatie heeft me veel voorbeelden opgeleverd. Empowerment, TQM, verantwoordelijkheden laag in de organisatie leggen…. ik heb het allemaal meegemaakt. Wat dat betreft wordt het steeds meer "Opa vertelt". Een ding is me wel duidelijk: echte veranderingen komen bottom up. Top down veranderingen doorvoeren kan ook maar dan gaat het gepaard met veel geld en macht. Op de opdracht: "spring" mag nog een vraag volgen: "Hoe hoog". Grote organisaties bestaan steeds meer uit mensen die in het gareel willen (moeten) lopen. Zeker als het bedrijf winst als enige doelstelling nastreeft. Werken bij de overheid heeft dat niet. Winst is daar geen doel. Toch zal er door bezuinigingen steeds minder ruimte zijn voor vernieuwing. Wat er over blijft zijn initiatieven uit de rest van de maatschappij, van onderaf. Ik heb wel zin in 10 november.

Autoorg, geen sturing

Eerder schreef ik over zwermintelligentie. Het gedrag van vogels of vissen op elkaar en de omgeving die tot wonderlijke gedragingen leidt. Inmiddels is de weblog wel 3 jaar geleden maar het begint actueler te worden dan ooit. Er is een hoop theorie te vinden over [[wikipedia:zwermintelligentie]] daar ga ik mijn vingers maar niet aan branden. Maar in het dagelijks leven zijn er steeds meer voorbeelden van te zien. Er is een bedrijfstak ontstaan rond het activeren en organiseren van netwerken. Natuurlijk geholpen door de nieuwe sociale media die er voor zorgen dat heel eenvoudig contact kan worden gelegd en onderhouden met deelnemers. Het succes van de Open Coffee is hier een mooi voorbeeld van. 

Maar er is meer aan de hand en dat is vaak moeilijk onder woorden te brengen tot je er een voorbeeld van ziet. Zo kreeg ik een uitnodiging onder ogen voor een bijeenkomst van de Stichting Zelforganisatie. Die stichting verwoordt redelijk goed wat ik hierboven bedoel. Ze organiseren een dag van Zelforganisatie en "maken het universele karakter van zelforganisatie inzichtelijk en laten zo zien hoe breed zelforganisatie in de praktijk toegepast kan worden". Lijkt me bijzonder boeiend hier meer van te weten. maar om er nu € 199,- voor neer te tellen is me net even te veel. Ook al omdat mijn gevoel zegt dat het net niet de kern raakt. Er worden op die dag antwoorden gegeven op de vragen: Wat kunnen we met zelforganisatie? en Wat zijn de voorwaarden waaronder een systeem of organisatie zelforganiserend wordt? Misschien is een mooie naam voor dit fenomeen: Leidinggeven 2.0.

Dan even het bruggetje naar mijn eigen omgeving. Bij ons vorige huis hadden we schapen. Niet zoveel maar toch genoeg om kudde gedrag te zien. Eens in de zoveel tijd moesten ze in het hok of in een afgesloten ruimte. De kunst was om ze met voer te verleiden binnen te komen en dan de deur te sluiten ze op te sluiten in een kleine ruimte. Daarna was het eenvoudig de hoefjes te verzorgen of ze te scheren. Maar o wee als een van de schapen bedacht niet naar binnen te willen. Soms sprongen anderen over hekken wat je niet voor mogelijk had gehouden. Raar genoeg was het weigerende schaap vaak het buitenbeentje.

Oftewel het organiseren van zelforganiseren lijkt een tegenspraak in zich. Want de voorbeelden die mij voor ogen staan zijn de ontwikkelingen op het platteland om de leefbaarheid te vergroten. Burgers merken dat de overheid steeds verder terugtrekt en voelen de noodzaak om zelf de handen uit de mouwen te steken. Daar ontstaan initiatieven. Natuurlijk zijn de wereldwijde zorg over het milieu, uitputting van energie en verdeling van welvaart ook voorbeelden.  Als ik het lees dat mensen dit willen organiseren moet ik steeds denken aan onze schapen. Probeer ze in een hok te krijgen zodat ze eenvoudig "te behandelen zijn". Het is een nog grotere kunst om niet de deelnemers te verleiden met iets maar de deelnemers zelf te laten betalen want dat organiseren moet wel betaald worden.

Zoals met zoveel dingen is er ook kaf tussen het koren en ik ken de stichting Zelforganisatie niet goed genoeg om er iets over te zeggen. Het lijkt erg aan te sluiten bij wat er aan de hand is in de wereld maar  ik denk dat ik voorlopig geen partner wordt voor 500 euro per jaar.

 

Handen met verstand

De afgelopen week mocht ik weer eens op bezoek bij 2 ROC's: Het Alfa College en het Noorderpoort. Het is duidelijk dat het niet goed gaat in ROC land. Dat heeft niet alleen te maken met het Alfa en Noorderpoort want die scoren landelijk niet slecht. Maar in de volle breedte is er iets mis.

Inmiddels zijn het instituten geworden die professioneel worden bestuurd. Alle ROC's worstelen met Voortijdig School Verlaters (VSV). Zo erg dat het ministerie er een speciale site voor heeft opgezet: www.aanvalopschooluitval.nl. Dat alles onder het mom van meten is weten en het kunnen vergelijken. Er is een eigen jargon ontwikkeld met een complete industrie om het VSV tegen te gaan. RMC's, landeljk Meldpunt, maandelijkse / jaarlijkse rapportages en  SMS-alerts als leerlingen spijbelen krijgen ouders na 15 minuten een SMS. Er is zelfs een heuse handleiding ontwikkeld en er is op internet een meldpunt bij het DUO waar verzuim moet worden gemeld.

Voer voor Geert Wilders want wat een waterhoofd bij het ministerie. Als ik er zo naar kijk krijg ik wel een beetje dubbele gevoelens bij de nieuwbouw van DUO aan de ringweg in Groningen. Prachtig gebouw en er werken zeer bekwame mensen maar degene die dit soort onzin heeft verzonnen is niet van deze wereld. Die regelgeving komt waarschijnlijk uit Den Haag. Er is maar een manier om het aan te pakken en dat is lokaal. Leuk dat er jaarlijks in oktober rapporten komen maar dat is als mosterd, een maand na de maaltijd. Niet alleen te laat maar je bent al lang vergeten waar je de mosterd ook al weer bij wilde hebben. Een gesprek met mensen uit het onderwijs leert al snel dat dit soort informatie niet echt leeft op de werkvloer. Ik kan me niet voorstellen dat leerkrachten dit echt tot zich nemen. Terwijl er zoveel aandacht aan de handleiding is besteed met tagclouds, frisse kleuren en kaarten het lijkt wel een wervingsbrochure.

Zembla bestede er op 21 maart ook al aandacht aan onder de titel van "Wij willen les". In die uitzending was er een hartekreet van leerlingen dat ze les wilden. Ik denk niet dat het gaat om lesgeven alleen maar meer over de rol van MBO'ers in de maatschappij.  Zij zitten op een sleutelpositie. Er is een tweedeling aan de gang tussen groepen die volledig meedraaien in de maatschappij en een groeiende groep die "niet aangehaakt is". Eerder schreef ik over de digitale kloof. De MBO-er speelt hierin een geweldig belangrijke rol. Zij kunnen als enige de brug slaan tussen de abstracte wereld van de HBO-ers en academici en de mensen in de maatschappij die het allemaal niet zo geweldig goed kunnen volgen. De aanpak van het ministerie is er op gericht om zoveel mogelijk leerlingen aan de goede kant van de kloof te krijgen. Ze eventueel door te laten stromen naar het HBO. 

Maar er ligt volgens mij een veel belangrijkere taak. De brug te slaan tussen de "aangehaakten" en de mensen die het allemaal niet meer kunnen volgen. Een taak die ligt bij de MBO-ers. Op allerlei gebied liggen daar taken. In de zorg zullen verplegend personeel om moeten kunnen gaan met toepassingen rond zorg op afstand, in de bouw met nieuwe methoden, kleinschalige retail kan alleen overleven als er ook iets met een webshop gedaan wordt, in de horeca zal gastvrijheid een onderscheidend iets worden nu de vergrijzing toeneemt. Dat zal een zware wissel trekken op leerkrachten. Naast het inhoudelijke vak van docent zal in toenemende mate een beroep gedaan worden op andere vaardigheden. Of dat bereikt wordt door Competentie gericht onderwijs kan ik niet inschatten. Het wordt anders. Maar eerst is het nodig dat er anders aangekeken wordt tegen de MBO-er. De handen met verstand in de maatschappij. Iets wat we niet hebben te verwachten van HBO of universitair opgeleiden. Want veel van hen zijn veel te druk met het bedenken van nieuwe methoden, richtlijnen, voorschriften, meldpunten en besturingsmethoden. Het liefst zo dat de klant het allemaal zelf doet: pinnen, on-line bankieren, on-line bestellen, digitale loketten, zelfzorg etc.

Maar wie gaan alles dat overblijft allemaal uitvoeren? Juist MBO-ers, praktisch, vaardig en klantgericht.

<

Vrij van Verslavernij*

 De afgelopen week kreeg ik weer de mailing waarin 15 trends van Trendwatching.com. Altijd leuk om te kijken hoe er tegen de wereld aan wordt gekeken. Zeker in tijden waar niets meer zeker lijkt en heel veel zaken haaks op elkaar lijken te staan. Ze waarschuwen bij Trendwatching dat niet alle trends voor iedereen gelden. En je moet er voor oppassen dat je jouw beeld van de wereld niet toepast op de ontwikkelingen. Het plaatje bij deze blog illustreert dat heel mooi.

Het is vandaag de dag van de 4 mijl. Een gigantisch succesvol hardloop festijn in Groningen waar 18.500 mensen aan mee doen. Blijkbaar is er een beweging dat evenementen groter en groter worden. Soms zo ver dat het uit de hand loopt en dan worden de organisatoren er op aangesproken. Iets wat ook op gespannen voet met elkaar staat. De overheid moet zich niet overal mee bemoeien maar als er iets misgaat wordt er wel gelijk gewezen naar diezelfde overheid. Blijkbaar willen we wel de bescherming maar maximale vrijheid.

Individuele sporten groeien ten koste van teamsporten. Ik hoor de verhalen van mensen die verslaafd zijn aan hardlopen. Maar tegelijk kiezen ze voor dat hardlopen omdat ze vrij zijn om te sporten wanneer ze dat willen.

In het zakelijk leven zien we een sterke groei van het aantal ZZP-ers. Een keus om vrij te zijn van managers die je vertellen wat je moet doen, de intensieve menshouderij (een moderne vorm van Slavernij). ZZP-er om zelf te kunnen bepalen wat je wilt doen. Vaak heeft dat wel tot gevolg dat er een onzekere toekomst is voor wat betreft inkomen. En altijd bezig zijn met het eigen bedrijf. Een duidelijke scheiding tussen werk en prive is er vaak niet. Mensen die er voor kiezen om voor grote bedrijven te werken staan voor de keus: je doet mee met de verslavende dynamiek, of  je voelt je een loonslaaf van het bedrijf. Een echte tussenweg is er niet.

De afgelopen week sprak ik met iemand die na jarenlang gewerkt te hebben voor een gemeente nu bij een gefuseerde organisatie werkt. Het viel haar op dat ze bij die gemeente gewend was dat alles voor haar bedacht was. Je hoefde geen initiatief te tonen sterker nog het werd niet op prijs gesteld. Nu ze werkt bij een nieuwe jonge organisatie en moet erg wennen dat ze zelf het initiatief moet nemen. Werken bij de overheid gaf altijd zekerheid. Maar ook erg veel regelgeving en weinig ruimte voor eigen inbreng. Op een bepaalde manier opgesloten in een organisatie. 

De 11e beschreven trend sluit hier mooi bij aan: Zorg voor voldoende steun van de senioren, anders kan je het vergeten. Vrij vertaald van : "Secure Senior backing or be doomed". De macht van oud gedienden zorgt vaak voor het mislukken van vernieuwing. De oudgedienden hebben vaak uitgesproken meningen over hoe het moet. Verhagen weet hier van mee te praten. Trendwatching komt met een aantal tips om die oudgedienden te overtuigen: Gebruik nieuwe presentatie technieken, overtuig ze met cijfers, gebruik veel voorbeelden van andere geslaagde trajecten en gebruik plaatjes of nog beter video’s. Eigenlijk heel bijzonder dat mensen op een hoge positie vaak geen benul hebben wat er in de maatschappij aan de hand is. vandaar het laatste advies:
Now, if nothing of the above works, there’s only one thing to do: RUN. Get the hell out, and start your own business, capitalizing on trends you know are going to change the industry if not the world.

  * verslavernij is geen tikfout maar een vorm van werk die steeds meer zichtbaar wordt en te maken heeft met gebrek aan vrijheid:

  • verslaafd zijn aan iets: is een toestand waarin een persoon fysiek en/of mentaal van een gewoonte  afhankelijk is, zodanig dat hij/zij deze gewoonte niet, of heel moeilijk los kan laten. Het gedrag van de persoon is voornamelijk gericht op of het handelen naar de gewoonte, ten koste van de meeste andere activiteiten
  • Slavernij:  is een vorm van onvrijwillige dienst waarin een persoon wordt behandeld als het eigendom van een ander persoon;

Ik zie een toekomst: vrij van verslavernij. Organisaties waar personeel de ruimte krijgt om maximaal vrijheid heeft om dingen tot stand te brengen. Betrokken zonder verslaafd. Een overheid die er is voor de burgers, niet denken voor mensen maar met respect voor een ieder. Managers die weten wat het betekend om een "license to operate" te hebben. Waarom je een bedrijf mag runnen: geen uitbuiting van mensen of middelen. Noem me naief ik geloof er wel in.

Source: www.trendwatching.com. One of the world’s leading trend firms, trendwatching.com sends out its free, monthly Trend Briefings to more than 160,000 subscribers worldwide.

Kansen en focussen

Een van de eerste vragen die je als zelfstandig ondernemer gesteld wordt na wie je bent en wat je doet is: "Hoe gaat het?" en dan wordt niet mijn gezondheid bedoeld maar hoe het businesswise gaat. Daar is maar een antwoord op mogelijk: "goed".

Want ieder ander antwoord:

– geweldig, levert opgetrokken wenkbrouwen op;
– kloten: schiet men vaak in de lach, is dus eigenlijk mijn favoriet voor als ik wat meer tijd heb;
– prima; krijgt vaak een reactie ja, ja;
– het kan wel wat beter, geeft de reactie "dat willen we allemaal wel".

Dus hou ik het maar op "goed". Tenminste als het zo’n vraag in het voorbijgaan is. Want er is natuurlijk meer over te vertellen dan "goed". Het hangt helemaal van mijn eigen verwachting af. En die wisselt wel eens. Ik kies er nu eenmaal voor om me niet te focussen. Iets dat me al tientallen keren is aangeraden: "je moet je focussen, anders wordt het niks". Maar in tegenstelling tot veel collega ZZP-ers heb ik liever veel kleine klussen dan één grote. Dat heeft wel tot gevolg dat je altijd aan het acquireren moet. Altijd op zoek naar een volgende klus. Laat ik dat nu leuk vinden op zoek naar kansen en nieuwe dingen. Je moet dan wel zo nu en dan een klus doen anders wordt het ook lastig om te blijven bestaan als bedrijfje. Vandaar dat ik me zelf ook wel neergezet heb als bedrijfskundig klussenbedrijf. Dat levert ook wel de nodige hilariteit op. Maar in de kern klopt dit ook wel. Geen grote complexe projecten, maar kleine klussen waar ik iets in kan betekenen. Dit om bij personen en organisatie een probleem op te lossen of om ze een volgende stap te laten zetten.

Wekelijk komen er kansen voorbij waar ik wel iets mee zou kunnen. Een Voip advies, een automatiseringsprojectje, vraagbundeling op een bedrijven terrein, invoeren van ICT in de zorg, energie verbruik in kaart brengen, het inrichten van een digitaal loket, het organsiseren van een excursie. . Niet dat dat al concrete opdrachten zijn er moet nog wel het nodige aan geschaafd worden maar de kans is er. Soms ligt er dik bovenop dat men graag gebruik wil maken van mijn netwerk en kennis zonder er voor te willen betalen. Toch ga ik er soms wel op in omdat er voor mij ook voordeel in zit.  

Het mooiste verzoek krijg ik deze week vanuit China. Daar hebben ze een applicatie ontworpen die met behulp van een Android Telefoon bulk SMS kan afhandelen en je kunt er een auto responder op instellen. Of je kunt een online onderzoek houden m.b.v. SMS die dat keurig in grafieken op internet bijhoud. Gebruik makend van je eigen SMS bundel mocht je daar altijd nog ruimte op over houden. Ik had eens eerder contact gehad met het bedrijf en ze benaderden me persoonlijk met de vraag of ik iets voor ze kon betekenen. Ze kunnen me niet in dienst nemen (alsof ik dat zou willen) Maar er is zeker te praten over een vergoeding.

Zo’n klus schuif ik ook graag door. Heb je iets met Android en ben je redelijk thuis in Google Apps en zie je een toepassing bel me dan even. Maar misschien ga ik het zelf ook wel eens gebruiken. Het bedrijf komt dit najaar met nog 2 nieuwe toepassingen waar ze veel van verwachten. Of ik daar ook naar wil kijken? Die vraag is natuurlijk simpel natuurlijk want daar ligt een kans. OK nog erg vaag maar als er een mailtje komt uit China zal ik het zeker met meer dan gewone belangstelling bekijken. (misschien toch een vorm van focussen.)