Menu Sluiten

Maand: oktober 2012

Burgerparticipatie en maakbare samenleving

Kunnen ogenschijnlijke tegenstellingen worden verenigd? Op dit moment lijkt het er op dat het in de politiek gaat lukken. Links en rechts samen.  Terwijl ze voor de verkiezingen elkaar nog in de haren zaten. Het zou wel eens het beste voor Nederland kunnen zijn. Beide partijen op zoek naar wat elkaar bindt meer dan wat elkaar scheidt. Geen zachte gepolderde compromissen maar echt op zoek naar een nieuwe maatschappij. Misschien is het niet handig om het zo te benoemen want dan lijkt het net of er iets groots staat gebeuren. En voorlopig is dat niet zo want we zullen nog door een moeilijke periode gaan. Want hopen op de groei die alles weer "gewoon maakt" is een illusie. Evenzo gaat de overheid niet een dicht vangnet spannen en komen met oplossingen waarbij er voor iedereen een oplossing is.

De afgelopen periode heb ik het boek "Pauperparadijs" gelezen, een boek van Suzanna Jansen over Veenhuizen  waar landlopers en wezen ondergebracht werden in een bedelaars kolonie. De maatschappij van de weldadigheid werd het genoemd.  Indrukwekkend om te zien hoe door de loop van de afgelopen eeuw de overheid heeft geworsteld met de vraag hoe om te gaan met zwervers en paupers. Heel erg herkenbaar want ons dorp Zevenhuizen is ook een veenkolonie en de veenarbeiders leefden ook onder miserabele omstandigheden. Heel kenmerkend is het dat het bijna niet mogelijk was uit de onderste lagen van de bevolking te ontsnappen . Een huwelijk tussen de verschillende lagen in de bevolking was uit den boze. Maar als één ding me duidelijk is geworden dan is het het onvermogen van de overheid om blijvende verandering aan te brengen in de leefomstandigheden van mensen. Op een of andere manier moet ik denkend aan de Vogelaars wijken.  We hebben in Nederland families waarvan de 2e of 3e generatie werkloos is. Ook onder de "nieuwe Nederlanders"  zijn families die niet gemakkelijk meekomen in onze maatschappij. Het is verleidelijk om veel voor de groepen aan de onderkant van de samenleving te doen. Voor die mensen die dat zouden willen adviseer ik het boek Pauperparadijs te lezen.

Samsom en Rutte zijn bezig er samen uit te komen en ik hoop ook dat ze de "keuze van het individu" weten te combineren voor de zorg voor de zwakkeren in de samenleving. Maar wel een maatschappij waarin iedereen meedoet . Een maatschappij waarin de burger maximaal invloed heeft op de handel en wandel van de overheid. Dat vraagt een andere overheid dan de huidige. Één die luistert en het handelen laat afhangen van de mening van de burger en ook ruimte geeft aan initiatieven van burgers. En dan niet een samenleving die de zwakkere in de watten legt maar een samenleving die met respect voor ieders talenten een te behappen uitdaging heeft. Want als één ding me duidelijk is geworden na het lezen van "het Pauperparadijs" is dat mensen aan de onderkant van de samenleving het liefst leven in een voor hun vertrouwde omgeving. 

Suzanne besluit haar boek met een ervaring die ze heeft tijdens de opening van het huidge gevangenismuseum. 

Maar het zijn de slaapkooi- en die mij de pas doen inhouden. Zes witte alkoven van gevlochten bandstaai op een rij – 90 cm breed, 1 meter 85 lang. Ze zijn net zo dicht opeen geplaatst als vroeger, toen elke zaal er honderd- twintig telde, en dat maakt dat ze er nog krapper uitzien dan die ene losse kooi, die ik tijdens mijn eerste bezoek aan Veenhuizen had gezien. Een van de alkoven staat uitnodigend open. Terwijl ik naar binnen kijk, komen er twee dames in mijn richting aangelo pen. Boven het geklikklak van hun hakken uit hoor ik ze praten over projectindicaties en programmatyperingen.

'Ach, wat schattig,' laat een van hen zich met een blik op de kooien spontaan ontvallen. 'Kijk nou toch, dit was vast en zeker voor de kleine crimineeltjes.'

Ik voel het bloed naar mijn wangen stijgen. Ik wil ze inwrijven hoezeer ze ernaast zitten, maar in plaats daarvan stap ik de kooi binnen, bij wijze van onopgemerkt statement. Tot mijn verbazing is het daarbinnen niet eens onaangenaam. Het voelt zelfs veilig, alsof je je op een eilandje hebt teruggetrokken, op een plek waar niemandje kan raken.


Het is, wat het is. WYSIWYG

De afgelopen week hebben we met een groep mensen de voorstelling "Omdenken" bezocht. Het idee ontstond toen iemand me vroeg of ik wel boeken las en om daar iets mee te doen, een leesclub te organiseren. We hadden het gehad over het boek "Huh" een boek over omdenken. (Omdenken is het niet doen wat je normaal gesproken zou doen maar juist er een draai aan geven zodat dingen een andere wending krijgen dan verwacht.) Een paar dagen later stuurde ze me een mailtje over de voorstelling "Omdenken". Één en één is twee en we hebben 10 toegangskaarten gekocht en een groep mensen uitgenodigd om het boek te lezen en naar de voorstelling te gaan. Het werd een fantastische avond. De voorstelling was in Leeuwarden en de groep kwam uit Groningen en omgeving. We hebben als groep de trein genomen en het was leuk om te zien hoe de meeste mensen gelijk met elkaar in gesprek raakten. Terwijl niemand iedereen kende. Er was op het laatste moment iemand uitgevallen en ik maakte me wat zorgen want een oneven aantal daar had ik niet aan gedacht. Spontaan ontstonden er 3 groepjes van 3. Ook een beetje uit nood geboren want het was "vrije zit" en er waren geen 9 stoelen meer naast elkaar vrij. 

Omdenken is inmiddels een heel concept geworden met handel er om heen, mutsen, spreuken en ook een voorstelling. Het boek en de voorstelling zijn een aanrader. Als je het boek hebt gelezen, is de voorstelling een feest van herkenning. Leuk gebracht en zeer onderhoudend. Het duidelijk maken dat "feiten feiten zijn" en niet iets wat wij er vaak van maken kwam bij mij wat moeizaam over. Terwijl hier juist de clou ligt als je wilt omdenken. Gewoon de wereld nemen zoals het is.  Niet goed, niet fout gewoon zoals het is. En vandaar uit zijn er vaak heel veel mogelijkheden één en ander te veranderen.

Mensen die zijn ontslagen of een burn-out hebben gehad hoor je wel eens zeggen. Misschien is het wel het beste wat dat me is overkomen. Zo'n uitspraak komt niet vlak nadat iemand is ontslagen of thuis is komen te zitten met een burn out. Die conclusie komt vaak veel later als die persoon het heeft geaccepteerd. 

Het is dan ook handig om te weten waar je roots liggen en te weten wie je bent geworden door de opvoeding. Het is niet belangrijk om te weten of je zo geworden bent door opvoeding of afkomst. (nurture of nature). Dat is gewoon een gegeven waar je weinig meer aan kan doen en zeker niet je ouders de schuld geven. Misschien wel om ze juist dankbaar voor te zijn. Maar het belangrijkst is om het te accepteren. Gewoon accepteren wie je bent. Vanuit die situatie heb je wel een keus om dingen anders te doen dan je altijd deed. Want er is een mooi gezegde: Als je altijd doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg".  

Vrijdagavond mocht ik in het Westerkwartiers vertellen over het dorp waar ik opgegroeid ben. Spannend en leuk om te doen. Het wordt me steeds duidelijker wat mijn roots zijn. Waar mijn roots liggen, is wel duidelijk: op het dorp waar ik nog steeds woon. Geen rijke voorvaderen maar veenarbeiders, landarbeiders, keuterboertjes en nu het gebied van de  ZZP-ers en kleine ondernemers.

Het accepteren wie je bent is best wel lastig want we leven in een wereld waar veel is opgebouwd met een imago. Je rijdt in een dure auto (of juist een oude Peugeot :-)) , bezit een groot huis of gaat met een grote groep vrienden op vakantie. De reclame maakt het er allemaal niet eenvoudiger op. Want als je Amstel bier drinkt ben je populair en ontstaat er spontaan een feestje als je weer thuis bent na de vakantie (volgens Amstel) . In de praktijk moet alles weer uitgepakt worden en de was gedaan. En stel dat er spontaan een feestje ontstaat, de was moet nog wel gedaan worden.  

Klinkt natuurlijk leuk om met een groep mensen met de trein naar Leeuwarden te gaan een voorstelling te bezoeken. Een fantastisch leuke avond. Maar om tegen 2 uur weer thuis het bed in te rollen is iets anders . Om half 5 ging bij één van de deelnemers de wekker weer, om tegen 10 uur in Zeeland een vergadering bij te wonen. Het is wat het is. Je doet het of je doet het niet. Alle reden om niet te gaan. Ze ging wél mee naar Leeuwarden.

In de toekomst gaan we meer van deze activiteiten organiseren rond een boek. Bijvoorbeeld een wandeling bij de sterrenwacht in Westerbork naar aanleiding van het boek  "de ontdekking van de hemel". Naar Veenhuizen naar aanleiding van "het Pauperparadijs". Wil je mee? Meld je dan aan op boekenbinder@groups.facebook.com je wordt dan toegevoegd aan de groep.

De luiken open

In slechte tijden hebben we vaak de neiging om in ons holletje te kruipen. Stil wachten tot het over waait. Gewoon ons eigen ding blijven doen. Ook al weten we dat dat gaat veranderen of zelfs dat het over is. In zo'n tijd leven we nu ook. Zo nu en dan horen we: straks als het allemaal weer beter gaat….  En steeds vaker hoor ik dan mensen zeggen: dit gaat niet weer over hou er maar rekening mee dat het erger wordt. Vaak wordt er dan niet duidelijk wat er allemaal erger wordt. Maar met een beetje logisch nadenken zijn er wel wat dingen te verzinnen.

De huizenmarkt: iedere maand horen en lezen we dat de huizenprijzen dalen en dat er weer minder huizen zijn verkocht. Mensen die van die verhuizingen moeten leven, hopen dat het weer snel aantrekt. Maar de huizen zijn te duur en de banken mogen niet meer zo ruimhartig hypotheek verstrekken omdat hun balans niet goed is. De hypotheekrente aftrek wordt op termijn afgeschaft en dan zullen we terecht komen op de huizenprijs zoals die in Duitsland is. 50 jaar geleden was er leegloop op het Groningerland en toen werden de huizen zo goedkoop dat veel Duitsers de huizen kochten als 2e woning. Die zijn inmiddels weer vertrokken en in sommige dorpen zijn er weer gezinnen komen wonen.Maar hoe het ook wordt, de huizenprijzen hebben nog lang niet het dieptepunt bereikt. Dat kan heel heftig worden voor mensen die met een restschuld zitten. (De waarde van het huis is lager dan de hypotheek) Inmiddels zijn er al heel veel gezinnen die daar mee worstelen en dat zal alleen maar erger worden. Wachten tot het weer aantrekt lijkt me op dit moment niet de beste optie maar als je al klem zit is dit mooi kl**ten.

Een andere baan: Je werkt bij een baas en ziet om je heen dat collega's worden ontslagen, het werk neemt af en zelf heb je ook niet veel te doen. Als je in de 50 bent heb je al eens serieus nagedacht over je pensioen maar die datum schuift alleen maar op. Een natuurlijke reactie is, gewoon iedere dag trouw naar het werk gaan hopen dat het jou niet raakt. Maar weinig mensen gaan op die leeftijd actief aan het netwerken en houden alle opties open. Maar als je ooit dacht voor je 60e te kunnen stoppen dan schuift de datum nu wel heel hard op.

Energie: Nederland liep altijd voorop bij ontwikkelingen. Maar als je over de grens komst merk je dat duurzame energie daar echt leeft. Zonnepanelen waar je ook maar kijkt. Wij Nederlanders stellen nog vaak de vraag, kan dat wel uit? Bij ons is er ook een sterke toename maar we lopen echt achter. De energie prijzen blijven stijgen en een duidelijke duurzame oplossing is er nog niet. Wel zien we meer en meer hoe stinkend rijke oliemaatschappijen in de wereld opereren. 

Gezondheidszorg: de gemiddelde leeftijd wordt steeds hoger. Maar die laatste jaren zijn niet allemaal meer glorieus. De gezondheidszorg wordt steeds beter. Op hoge leeftijd kan er nog van alles worden vervangen en gerepareerd. Maar wanneer is het moment dat "het goed is". De vraag hoe een goede oude  dag er uit ziet wordt te weinig gesteld. We kennen allemaal de reclame van het "Zwitserleven gevoel". Hoe reëel is dat nog? Kan je nog genieten van een welverdiende pensioen na 40 jaar hard werken terwijl de generaties ervoor er 50 jaar of langer voor moesten werken en de generaties erna ook veel langer voor moeten werken. Dat "40 jaar hard werken" begint steeds minder heftig te klinken. Komende generaties zullen hier zo hun eigen gedachten over hebben. Zullen zij de kosten nog willen opbrengen voor de mensen die op zoek waren naar het "Zwitserleven gevoel"?

Onderwijs: Jarenlang kon men studeren en hiervoor ook nog een beurs krijgen die je geschonken werd als je met goed gevolg afstudeerde.  Daarnaast kon je ook nog bijlenen. Maar als het je niet lukt om af te studeren dan blijf je zitten met een schuld en ook de prestatiebeurs mag je nog terugbetalen. Ik las ergens dat er studenten zijn met € 100.000,- schuld die in 15 jaar moet worden terugbetaald. Ergens las ik de volgende passage

 Lenen loont 
Hoe hoger de opleiding, hoe hoger het inkomen. Hbo’ers (36.000 euro) verdienen gemiddeld 10.000 euro meer dan mbo’ers (25.000) (CBS). lenen voor een studie is dus een prima investering. 
Maar als je de studie niet haalt ben je de Griek onder de studenten. 

 

Alle bovenstaande onderwerpen hebben het in zich dat er iets gaat veranderen waar voorlopig het eind nog niet van in zicht is. Dat één en ander nog wel eens vervelend kan uitpakken zien we nu in Griekenland. Ook bij ons is dat voorstelbaar. Stel je voor dat er opeens een stemming ontstaat tegen een oliemaatschappij, de studiefinanciering of een bank en tel daarbij op de snelle opkomst van een massa zoals in Haren. Dan kan ook in ons land zomaar de vlam in de pan slaan.  Zeker als je beseft dat we er nog lang niet zijn. De huizenmarkt gaat echt niet aantrekken omdat veel mensen ook de bovenstaande punten wel herkennen en voorlopig geen avonturen aangaan met hypotheken in een markt met dalende huizenprijzen.

 

Ja we zullen nog een tandje terug moeten. Het mooie is wel dat de eerste tekenen van een nieuwe maatschappij zichtbaar worden. Minder geld gedreven, meer lokale initiatieven door samenwerken.  Grote bedrijven nemen duurzaamheid steeds serieuzer. In plaats van alleen overal een "duurzaamheid sticker" op te plakken gaan ze zich er ook meer en meer naar gedragen. Zie ook een aflevering van tegenlicht. Ze zullen wel moeten want net zoals bij mensen is het stil wachten tot het overgaat geen handige strategie. De luiken open. Kijken wat er in de wereld aan de hand is. Gelukkig hoor ik steeds meer mensen ook verwoorden dat het nog wel even zal duren. Maar degene die dit zegt is vaak niet pessimistisch. Integendeel juist niet omdat hij of zij ook weet dat de enige remedie is: de luiken open de realiteit onder ogen zien en er naar handelen hoe vervelend ook. 

Get Microsoft Silverlight
Bekijk de video in andere formaten.

Persoonlijk Meesterschap

Het grote voordeel van ouder worden is dat je steeds meer dingen weet te plaatsen. In mijn tijd bij het Landelijk OpleidingsCentrum Telecom (Loc-T) werd met meer dan gewone belangstelling het boek de Vijfde Discipline van Peter Senge gelezen. Het was rond het jaar 1990. Ik heb me er toen ook doorheen geworsteld maar om eerlijk te zeggen, ik begreep er niet veel van. Onze dochter moest voor haar opleiding het boek ook bestuderen en ik heb het boek ook weer diagonaal gelezen. Nu kon ik veel meer van het boek begrijpen. Een van de 5 disciplines is me wel altijd bij gebleven: "building a shared Vision". Het bouwen van een gemeenschappelijke visie. Dat onderdeel sprak me aan omdat het voor me vast staat dat de visie niet alleen van een hogere baas moest komen, een soort opperwezen, maar juist samen met alle betrokkenen een beeld te vormen van de toekomst. Alleen op die manier krijg je mensen mee onderweg naar die toekomst.

Systeemdenken was volgens Senge de hoeksteen van de lerende organisatie omdat het de andere 4 combineert. Mooi gezegd maar wat is dan systeemdenken? Volgens mij zijn mensen die goed zijn in "Omdenken" erg goed in systeemdenken. Ik moest er aan denken toen Mark Rutte aankondigde dat de belasting op verzekeringen wordt verhoogd. Gelijk stond er in het Dagblad van het Noorden een oproep om eens goed naar de eigen verzekeringen te kijken en de overbodige te schrappen. Met tot gevolg dat de schatkist misschien minder binnen krijgt. Ergens anders hoorde ik dat een gemeente de toeristenbelasting wilde verhogen. Die belasting werd gebaseerd op de vrijwillige opgave van de toeristische bedrijven want de gemeente had geen personeel om dat te controleren. Achteraf bleek dat de gemeente na verhoging minder binnenkreeg omdat de bedrijven lagere aantallen doorgaven. 

Een andere discipline is Persoonlijk Meesterschap. Senge noemt persoonlijk meesterschap het ‘geestelijk fundament’ van een organisatie. “De inzet en het vermogen van een organisatie om te leren kan nooit groter zijn dan die van zijn leden.” “Individual learning does not guarantee organizational learning. But without it no organizational learning occurs.”  Persoonlijk meestershap geldt voor die mensen die continu kunnen reflecteren op hun visie, deze bij te stellen en te verdiepen. Ze zijn in staat zich blijvend in te spannen, geduld te ontwikkelen en een objectieve kijk te houden op de werkelijkheid. Het gaat over vakmanschap is meesterschap en niet over heer en meester zijn. Het zijn mensen die in staat zijn levenslang te leren; zij zijn altijd onderweg en arriveren nooit. Het meesterschap is geen bezit, maar het gaat om het proces. Medewerkers met een hoge graad van meesterschap zijn zich constant bewust van hun onwetendheid, hun incompetentie, en hun leerpunten. Ze hebben een groot zelfvertrouwen. Dat klinkt misschien als een paradox. Maar betoogde Socrates al niet dat je jezelf moet kennen om de werkelijkheid te kunnen kennen? Hoe kan je iets kennen, als je jezelf niet kent? (citaat uit een artikel van ministerie van BZK)

Mooi…. het gaat dus over constant bewust zijn van onwetendheid, incompetentie en leerpunten. Maar wel altijd onderweg zijn om nooit te arriveren om toch een groot vertrouwen te hebben.  De afgelopen week mocht ik deelnemen in een bijeenkomst rond Persoonlijk Meesterschap. Mooi om met een groep mensen dat onderwerp te verkennen. Ook mensen onderweg.

Grappig dat je na 20 jaar weer aan het lezen gaat in een boek dat na al die jaren opeens voor je gaat leven.