Zoals jullie weten, mijmer ik graag over waar de wereld naar toe gaat. Laatst kwam ik een video tegen over massapsychose – je weet wel, dat idee dat hele groepen mensen ineens losraken van de realiteit en meegaan in een collectieve waan. Voorbeelden uit het verleden zijn de heksenverbrandingen en de tulpenmanie. Het doet me denken aan die momenten waarop ik nu naar het nieuws kijk en denk: “Hoe kan dit? Waarom volgt iedereen dit zomaar?” Het voelt een beetje als die ongemakkelijke gedachte die je niet hardop durft te zeggen op een feestje. Maar goed, laten we er eens induiken. Want als wij niet praten over dit soort dingen, wie dan wel?
Eerst even: Wat is massapsychose eigenlijk?
Volgens de video: Massapsychose is geen nieuw verzinsel; het is dat fenomeen waarbij grote groepen mensen hun kritisch denken uitschakelen en meegaan in valse verhalen, gedreven door angst, propaganda of gewoon de behoefte om erbij te horen. Carl Jung zei dat als mensen geen eigen identiteit hebben, ze die zoeken in de kudde. En die kudde? Die rent vaak achter spoken aan.
Mensen herhalen slogans zonder te snappen waarom, steunen bewegingen zonder onderzoek, en vallen anderen aan die durven te twijfelen. Het is alsof de samenleving in een hypnotische toestand raakt, waar logica plaatsmaakt voor emotie. Ik herken het wel uit mijn eigen omgeving: discussies die eindigen in ruzie omdat niemand echt luistert, maar alleen reageert op wat ‘de groep’ vindt. De mening over Trump is hier een voorbeeld van maar ook Gaza. Het zorgt voor twee kampen die ieder ook vaak statements gebruiken die door individuen niet eens begrepen worden.
Waarom gebeurt dit? En waarom nu?
De video duikt diep in de oorzaken. Angst is de grote brandstof, zegt het. En in onze tijd, met non-stop nieuws en social media, wordt die angst continu aangewakkerd. De beelden van Gaza, het weer of Ukraine worden letterlijk dagelijks in ons gebrand. Om dan een afwijkende vraag te hebben maakt dat je buiten de groep staat. Bijvoorbeeld waarom zou Rusland de Northstream 2 op willen blazen, ze hoeven toch alleen de kraan dicht te draaien? Of dat Hamas het eigen volk gebrukt als schild is toch ook verschrikkelijk. Waarom moet in ieder weersbericht het woord klimaat vallen.
Maar het engste? Degenen die erin zitten, denken dat jij de gek bent als je vragen stelt. Vragen stellen wordt gevaarlijk, nieuwsgierigheid ketterij. Ik denk aan mijn eigen ervaringen: tijdens de pandemie, of bij politieke debatten, waar je al snel gelabeld wordt als ‘complotdenker’ als je niet meegaat in de mainstream. Is dit vooruitgang, of zijn we gewoon als samenleving in de war? Zoals een trotse moeder zei over Jantje die mee loopt in het muziekkorps: ”Kijk eens mijn Jantje is de enige die in de maat loopt”. De video waarschuwt: het begint met desoriëntatie, gaat over in vereenvoudiging (zwart-wit denken), conformeren, agressie, en eindigt – hopelijk – in ontwaken.
Hoe ontsnap je eraan? Mijn eigen reflecties
Gelukkig is er hoop. De video geeft praktische tips: bouw een innerlijke firewall door vragen te stellen zoals “klopt dit wel?” of “Wie profiteert hiervan?” Reageer niet op alles wat je raakt – want geraakte mensen zijn makkelijk over te halen. Verbind met betekenis, via filosofie, geloof, natuur of wat dan ook. En bouw een gemeenschap van denkers en doeners, niet van echo kamers.
Ik voeg daar mijn eigen sausje aan toe: in mijn leven heb ik geleerd dat eenzaamheid soms een zegen is. Die momenten alleen, mijmerend over de wereld, helpen me om niet mee te gaan in de kudde.
Het ultieme ontsnappen? Ontstijg de behoefte aan goedkeuring. Word je eigen kompas. Dat is geen rebellie, maar vrijheid. Ik probeer dat in mijn dagelijks leven: niet reageren op elke hype, maar observeren en meegaan met wat echt voelt.Dat is het best te doen in je eigen omgeving, met de mensen die je kent
Dus, wat nu?
De video heeft me aan het denken gezet over onze samenleving. Zijn we in een massapsychose? Of is het gewoon de menselijke natuur die doorslaat? Ik denk dat we meer moeten praten, meer vragen stellen, voordat stilte de norm wordt.
Herken je dit in je eigen leven? Laten we erover praten, voordat dat ook gelabeld wordt als ‘gevaarlijk’. Tot de volgende mijmering!
