Vrijheid van Meningsuiting: Waar Trek Je de Grens? Een Kijkje naar een Politiehandreiking en Client-Side Scanning
Ik zit vaak te mijmeren over hoe de wereld verandert. In 1996 kreeg ik internet. Mijn eerste mailtje was aan…. mezelf! Met als onderwerp “trope” waar ik waarschijnlijk “troep” bedoelde. Ergens in 2004 begon ik deze blog waar ik van alles en nog wat heb beschreven. Mijn blogs kunnen overal op de wereld gelezen worden. Daar moet je een beetje op je woorden letten. Vroeger kon je op een terrasje je mening spuien over van alles – van het weer tot de regering – zonder dat iemand je meteen in een hokje stopte. Maar tegenwoordig? Ik begin steeds meer op te letten tegen wie ik wat zeg. Neem nou de vrijheid van meningsuiting: dat is niet zomaar een recht, het is de basis van onze open samenleving. Maar wat als overheidsmaatregelen dat recht beginnen te knijpen, onder het mom van veiligheid? Ik zag op X een tweet van Pieter Omtzigt over een Nederlandse politiehandreiking over o.a.complottheorieën voorbijkomen
Eerst Even: Wat is Die Politiehandreiking?
Stel je voor: je post online iets over COVID-maatregelen, klimaatbeleid of immigratie, en voor je het weet, word je gesignaleerd als ‘kritische burger’. Dat is geen complottheorie, maar de kern van de handreiking “Herkennen, duiden, handelen: complottheorieën en anti-institutioneel gedachtegoed”, uitgegeven door het Kenniscentrum Contraterrorisme, Extremisme en Radicalisering (CTER) en de Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC). Het is een gids voor agenten om signalen van complotdenken te spotten: van wantrouwen tegen de overheid tot uitingen die escaleren naar radicalisering of extremisme.
Zie het zo: het begint bij herkennen in het taalgebruik. Als een agent iemand hoort zeggen over Spiritueel ontwaken, Chemtrails, “de Elite” of “het klopt niet” dan zijn dat signalen van complotdenken. Voor de politieman/ vrouw is dan de vraag: “is dit een dreiging?” Waarschijnlijk niet maar hou signalen in de gaten want de person kan radicaliseren. De handleiding geeft dan het advies het uitgebreid vast te leggen.
Dit klinkt allemaal misschien logisch voor veiligheid, maar waar trek je de lijn? Wat als je legitieme kritiek op bijvoorbeeld de toeslagenaffaire wordt gezien als ‘anti-institutioneel’? Dat raakt direct aan je vrijheid om te zeggen wat je denkt, zonder bang te zijn voor een label in een politiesysteem. Het voelt als een niet goed ik durf online niet meer te zeggen wat ik denk..
En Dan Client-Side Scanning: De EU’s Grote Broer?
Aan de andere kant heb je client-side scanning (CSS), deel van de EU’s ‘Chat Control’-wetgeving. Bij De Nieuwe Wereld staat een uitgebreid gesprek. (zie hieronder). Dit is technologie die je berichten en foto’s scant op je eigen apparaat, voordat ze versleuteld worden verzonden – vooral om kindermisbruik op te sporen. Apps als WhatsApp of Signal zouden verplicht AI moeten inzetten om verdachte inhoud te detecteren.
Op het eerste gezicht is dit heftig: het breekt end-to-end-encryptie open voor mensen die dat bewust hebben ingesteld. Het creëert kwetsbaarheden voor hackers en scant massaal alle communicatie. Privacy-experts schreeuwen moord en brand. Maar hier komt het grote verschil: CSS richt zich op inhoud zoals beelden of teksten die illegaal zijn, (nog) niet direct op je mening.
Beiden zijn in mijn ogen eng.
Als ik dit bekijk door de lens van vrijheid van meningsuiting, geeft de politiehandreiking de grootste inbreuk. Waarom? CSS is eng omdat het alles scant, maar het gaat om daden (zoals misbruikbeelden), niet om gedachten. De handreiking daarentegen maakt je mening zelf verdacht – het is als eb en vloed willen tegenhouden, maar dan met je woorden. Het risico? Burgers houden hun mond uit angst voor een dossier, en dat ondermijnt de kern van democratie: open discussie.
Ik merk dat ik zelf ook voorzichtiger word online – herkenbaar? Het is net als met die grote deugdoelen: veiligheid is nobel, maar als het ten koste gaat van menselijke vrijheid, schiet het zijn doel voorbij.
Wat vind jij? Is de handreiking een stap te ver, of nodig in deze tijden? Deel je gedachten in de reacties – laten we erover praten, voordat dat ook gelabeld wordt!