Blog van Jan Hut

Marketing, ooit heb ik daar een paar modules van de Open Universiteit van gehaald en in mijn loopbaan bij KPN ook meerdere keren mee te maken gehad. Als er één ding me duidelijk is geworden dat er veel heel veel geld voor nodig is om iets “in de markt te zetten”. Vaak gepaard gaand met veel bombastisch geweld want het moet pakkend zijn. Commercials, flyers, banners, bierviltjes, reclame spotjes en vooral een trekker. Hoewel het laatste tegenwoordig ook wel regisseur of soms spin genoemd wordt.

Deze week was ik toevallig betrokken bij een paar gesprekken over regio marketing. In één gebied is men op zoek naar een spin. Toen we daar over door zaten te praten bleek dat ze een energiek persoon zochten die de boel op sleeptouw  kan nemen die met tomeloze energie na 10 jaar is opgebrand om opgevolgd te worden door een volgende energieke persoon. Opeens floepte me eruit “lekker duurzaam”. Een foute opmerking van mij want er zijn nog hele volksstammen die geloven als je er maar voldoende geld energie en menskracht in stopt het vanzelf goed komt. Het is een andere kijk op de wereld dan de mijne maar nog steeds is het voor veel mensen de te volgen aanpak. Daar past zo’n opmerking niet bij.

Een 2e bijeenkomst ging over Noord-Groningen als Wadden– en Wierdenregio. Ook hier een sterke roep om een regisseur. Niet iedereen was hiervan overtuigd. Iemand kwam met het verhaal over Onderdendam. In het verleden centrum van het Hoogeland. Boeren kwamen er op gezette tijden bijeen voor formele zaken (besprekingen over waterschap enzovoort). Ze bespraken daar dan ook de ervaringen en problemen van het boerenbedrijf. Dat werd meegenomen naar hun achterban thuis, daar besproken en een volgende keer werd er in Onderdendam gesproken over de oplossingen. Jammer genoeg werd het verhaal afgebroken en overstemt door iemand die riep mooi verhaal daar hebben we nu niets aan laten we nu zo snel mogelijk die gebiedsregisseur aanstellen die als een helicopter boven het gebied hangt. Jammer eigenlijk want ook in het Dagblad van het noorden stond zaterdag een artikel over Onderdendam. Ooit was Onderdendam een dorp van aanzien en werd wel Lutje Den Haag genoemd, met zijn rechtbank en waterschapshuis. Toen veehouders lang geleden wisten te voorkomen dat de nieuwe spoorlijn het dorp zou aandoen, was het gedaan met die rol. De trekschuiten die Onderdendam als pleisterplaats gebruikten, bleven weg. Maar de grandeur van vroeger is er nog altijd.

Tijdens de bijeenkomst over het Hoogeland was er ook een presentatie van een historicus. Een mooi overzicht van wat er zoal is. Dat ging vooral over de rijkdommen, het landschap, de borgen, maren en kerken. En opeens een opmerking die me bij is gebleven. Mensen zijn geïnteresseerd in de historie en de verhalen. Juist van wat er niet meer is. Een excursie naar vaag overgebleven restanten van een klooster trekt bussen vol mensen.  Meer dan de nog bewaarde gerestaureerde panden. Des te minder er te zien is des te groter de belangstelling was zijn redenering. Misschien ligt hier de sleutel. Het gaat dus om de verhalen. Iedereen kent wel de bezoeken aan de kastelen en kerken maar het begint pas te leven als je weet hoe het ontstaan is. Die verhalen worden niet verteld door een regisseur maar door gidsen, betrokken mensen die het gebied kennen en er mee verbonden zijn. Die verhalen zijn er nog wel en anders kunnen ze nog ontsloten worden. Wat zou het mooi zijn om in deze tijd van samenleving onze ouderen erbij te betrekken om  de verhalen te laten vertellen aan de bezoekers die het gebied komen opzoeken.

Zo jammer dat in veel gevallen mensen van ver buiten de regio overtuigend weten te vertellen dat het alleen gaat werken met veel geld en een mooie slogan. Voorbeelden te over: Twente Landgoed van Nederland, Da’s nou Drenthe, Zeeland, land in Zee!, Limburg, Brightside of life, Zeeland echt waar of Er gaat niets boven Groningen. De vraag is of daar de juiste mensen mee komen. Vol afschuw staan me nog de hordes Japanse toeristen voor ogen bij [W:Gretna Green] in Schotland. De plaats staat historisch bekend vanwege de vele huwelijken die er worden voltrokken. In het verleden waren dat vooral huwelijken waarbij de bruid geschaakt was, al of niet tegen haar zin.. Een trekpleister vanjewelste, bussen vol toeristen. Ruzie bij de kassa voordringen en schreeuwen. Gretna Green is ooit een pareltje geweest. Succesvol in de markt gezet maar of dat de weg is. Persoonlijk denk ik dat de waddenregio gebaat is bij de bezoeker die het ook weet te waarderen. Dat zit vooral in de meer onzichtbare dingen, sfeer, historie, verhalen, rust en ruimte. De kleinschaligheid is de kracht van de marketing in deze regio.

Ooit leerde ik dat het 8 keer zoveel geld kost een nieuwe klant te krijgen dan een bestaande klant te behouden. Dat geldt waarschijnlijk ook voor de regio. Zorg dat bestaande bezoekers nog meer te ontdekken hebben in alle rust en ruimte. dat verhaal verteld zich verder. Dat is niet morgen geregeld dat kost tijd en laat dat juist nou het kenmerk van de regio zijn de ontwikkeling door de tijd. Het mag dus ook best tijd vragen om het verhaal van de regio helder te krijgen.

De afgelopen week mocht ik meedoen aan een wedstrijd verhalen vertellen. Voor een zaal mocht ik een verhaal vertellen wat ik zelf geschreven had. Het verhoal had ik geschreven voor de competitie het “Schierste verhoal in het Westekwartiers”. Tot mijn verbazing zat ik bij de laatste 8 en mocht het verhaal dus vertellen voor een publiek. In een leuke sfeer mocht ik het verhaal vertellen van Rika Roezel. Ze was een vrouw die leefde rond 1800 en ze beoefende het oudste beroep van de wereld uit. Het was mijn eigen verhaal maar toch blijft het wennen voor me en de knoop in de maag is weg als ik er maar eenmaal sta. Ik had best wel steun. Want in de zaal zat Aukje, beide kinderen en een aantal bekenden. Een paar ervan hadden het verhaal al eens eerder gehoord toe ik het vertelde op een avond aan dek van de veerboot van Newcastel als een soort generale repetitie.

Verhalen vertellen is een kunst die we door de loop van de jaren zijn kwijtgeraakt. Daarom is er een toenmende belangstelling voor die kunst. Wereldwijd is er een beweging Storytelling. Ooit mocht ik een workshop bijwonen van Mary-Alice uit Nieuw Zeeland. Mooi om te kijken hoe het wereldwijd zich ontwikkelt en hoe dat in de regio of heel lokaal gaat. Er is een stroming die zich bezig houdt met het verhalen vertellen in een zakelijke omgeving. Maar het wordt ook gebruikt om de verhalen van een dorp of streek levendig te houden.  In beide gevallen gaat het om het doorgeven van wat niet zichtbaar is. Daar wringt het ook wel een beetje bij mij want wanneer gaat een verhaal over in toneel spelen? De afgelopen donderdag hadden de meeste vertellers een attribuut bij zich of hadden zich verkleed. Op zich is dat logisch want we leven in een wereld waar beelden dominant zijn. Een muziek nummer is pas compleet als er ook een clip bij is.  

Toch maar even kijken waar verhalen vertellen overgaat in toneelspelen. Ik trof een artikel van Hans Brans waar ik me prima ik kan vinden:  .  

De verteller is meestal alleen, heeft nauwelijks meer middelen om zijn verbeelding bij te zetten dan de woorden die hij spreekt en de manier waarop hij ze uitspreekt. Naar de verteller kun je luisteren met je ogen dicht. Het zijn vooral de oren die de verbeelding van de toehoorder aan het werk zetten. De verteller spreekt  bovendien vrijwel altijd in de verleden tijd. Soms, als hij een personage met een verandering van stem even in de directe rede aan het woord laat, zien we iets van een acteur in hem, maar belangrijker is zijn rol als ‘beheerder’ van het geheel. Hij is als een poppenspeler die zichtbaar alle touwtjes in handen houdt.

Begrijp me goed, ik ben er niet op tegen ben dat er geacteerd wordt of dat iemand zich verkleedt. In tegendeel anders wordt het ook maar een saaie bedoening. Maar voor mijzelf blijf ik denk ik bij het gebruik van mijn stem alleen. Dat is al moeilijk genoeg voor mij.

Herken je dit? Ben je net lekker bezig met iets, met een plannetje, een project, of er gebeurt iets wat alles overhoop gooit. Soms is het een kleine verstoring. Op weg naar een vergadering waar je eigenlijk al te laat voor bent opeens een file of de brug staat open. Of een grotere verstoring. Een budget wordt ingetrokken. Iemand fietst dwars door je plannen heen omdat hij of zij in zijn of haar ogen nog een beter plan heeft. Of gewoon omdat hij of zij jou het succes niet gunt. Het overkomt me regelmatig dat ik denk: dit zag ik zo niet aankomen. Maar het heeft wel tot gevolg dat mijn werk finaal verstoord word. Een beetje het idee van de kinderen in de zandbak die mooi wegen, torentjes en huisje aan het maken zijn en opeens komen opgeschoten jongens crossen met crossfiets in diezelfde zandbak. Zij willen ook spelen in de zandbak.

Op een ander gebied worden mensen geconfronteerd met een windmolenpark in de achtertuin of een megastal op korte afstand terwijl het net zo leuk wonen was.

Het overkomt ons allemaal wel eens. Jouw wereld staat  heel even of veel langer op de kop. Van een lekke band tot het verlies van iemand in je omgeving. Van balen tot intens verdriet. Het mooie is dat we als mensen er voor zijn uitgerust om dit aan te kunnen.  Het kan je van je voetstuk slaan. Toch kan je na verloop van tijd er op terug kijken en het ervaren als verrijkend. Er zijn de laatste tijd veel mensen die hun baan verliezen die kom ik ook zo nu en dan tegen.  Dat kan een drama worden als de verplichtingen gebaseerd zijn op dat inkomen. Het kan tot gevolg hebben dat het huis verkocht moet worden en dat er nog een flinke restschuld over blijft.  Toch hoor je mensen soms na verloop van tijd zeggen: “eigenlijk was het het beste wat me had kunnen overkomen, ik kan nu mijn passie volgen.”

Dat is een mechanisme wat ons helpt om verder te kunnen en soms van heel iets vervelends het zo weet om te draaien dat we het kunnen zien als iets moois. Dat is niet iedereen gegeven maar het mechanisme is er wel.

Ik moest er aan denken toen ik een video zag van Dan Gilbert op TED.com.

Het begint met een uitleg over de werking van de hersenen. Verderop gaat het over de mogelijkheid van mensen zich over grote tegenslagen heen te zetten.  Er wordt de zaal gevraagd wie het gelukkigst is: iemand die de hoofdprijs in de staatsloterij heeft gewonnen of degene die verlamd is geraakt. Het blijkt dat na een half jaar die personen weer even gelukkig zijn. Een ander voorbeeld van iemand  die 37 jaren van zijn leven onschuldig in de gevangenis heeft gezeten en het bij zijn vrijlating aangeeft dat hij het heeft ervaren als een glorieuze ervaring

Het leven heeft soms vervelende dingen voor ons in petto. Het overkwam me afgelopen week dat iemand tegen een afspraak in dwars door een project heen denderde. Zijn opmerking: “dit komt niet overeen met de aanpak…. en even later Ik heb er overigens zelf geen problemen mee;  Vervolgens wordt de knuppel in het hoenderhok gegooid. Daar moest ik even op broeden.

Het is niet meer teug te draaien zoals veel dingen die gezegd of gedaan worden. Dat te  kunnen accepteren en te zien als een nieuw perspectief is iets waar ik nog iets beter mee moet leren omgaan. Het biedt ook de mogelijkheid om op afstand er beter naar  te kijken.  Als ik Dan Gilbert mag geloven kan je leren er ook anders naar te kijken. Volgens hem heeft ieder mens dat in zich.