Ik zag een podcast van “De Nieuwe Wereld”, met Jasper van Dijk, Ewald Engelen en Ad Verbrugge. Ze praten over de kloof tussen de elite en het gewone volk, en hoe politiek en media de “praktisch geschoolden” negeren. Eerder schreef al een blog over “Waarom slimme mensen domme dingen doen”. Het is een stevige analyse, maar – en hier komt-ie – ook lachwekkend. Niet omdat de problemen niet echt zijn, maar omdat de podcast zelf een spiegel is van het probleem dat ze bespreken. En dat vraagt om zelfreflectie, vooral van henzelf, met hun grote bereik onder academici. Het volk? Dat zal zich anders uiten. Laten we erin duiken, zoals altijd, stap voor stap.
Een Podcast Vol Torenpraat
Het gesprek begint met een scherpe diagnose: Nederland kampt met een politieke crisis, een “gezagscrisis” zelfs. Ewald legt uit dat 30% van de bevolking (universitair geschoolden) de dienst uitmaakt, terwijl 70% (praktisch geschoolden) zich genegeerd voelt door neoliberalisme, globalisering en een Haagse bubbel. Ze strooien met termen als “postkolonialisme”, “essentialisering” en “resentiment”. Ewald noemt het zelf de “universitaire wasstraat”: een jargonmachine die abstracte concepten uitspuugt, onbegrijpelijk voor wie niet in collegezalen heeft gezeten. Zelf heb ik soms het gevoel dat iemand die lang heeft gestudeerd heel lang is gebrainwashed. Mooi dat Ewald dat nu juist in gewone mensentaal uitlegt: wasstraat.
Maar hier zit de grap: Enwald (econoom) en Ad (filosoof) zijn zelf producten van die wasstraat. Ze maken een podcast voor een publiek dat grotendeels bestaat uit academici – precies de groep die ze bekritiseren. Het is alsof ik in Visvliet een lezing geef over dorpsfeesten in academisch jargon (Wat ik niet beheers) , terwijl mijn buren buiten staan te mopperen over de prijs van brood. En toch bereiken ze met “Nieuwe Wereld” een groot publiek. Dat maakt hun verantwoordelijkheid groter: ze moeten zichzelf onder de loep nemen.
De Ironie van de Ivoren Toren
Neem Engelen’s beschrijving van Berlijn: een “GroenLinksstad” vol regenboogvlaggen, een “het leefgebied van academisch gehersenspoelden”. Klinkt interessant, maar dan komt hij met “postmoderne ruimtelijke ordening”. Ad haalt Plato’s wachters en mythische archetypen aan om geweld tegen vrouwen te duiden. Mooi maar de moord op Lisa was door iemand uit een andere cultuur. Dat is de Olifant in de kamer. Dat wordt niet genoemd. Het is knap, maar ook hilarisch: ze bekritiseren elites die in abstracties praten, terwijl ze zelf een collegezaal vullen met termen die het volk niet snapt. Engelen zegt het zelf: “De vertaalslag van de problemen van de gewone man wordt gedaan door universitaire geschoolden, en wat terugkomt, herkent de gewone man niet als hun probleem” Precies! Maar hun eigen podcast is die vertaalslag: een elite die over het volk praat, niet mét het volk.
Ik moest denken aan een moment in mijn eigen leven, toen ik probeerde een ingewikkeld beleidsplan uit te leggen aan een dorpsgenoot. Hij keek me aan en zei: “Jan, zeg het nou maar in gewone woorden.” Dat is wat hier mist. Het volk worstelt met toeslagenaffaires, woningnood of stijgende kosten – concrete problemen. Maar “Nieuwe Wereld” blijft hangen in abstracties, terwijl ze juist een kans hebben om met hun bereik (veel academici luisteren!) een brug te slaan.
Een Oproep tot Zelfreflectie
Hier komt mijn oproep: “Nieuwe Wereld”, kijk eens in de spiegel! Jullie hebben een podium, een groot publiek van slimme, hoogopgeleide mensen. Dat is een kracht, maar ook een valkuil. Jullie praten over de kloof, maar jullie taal bouwt muren. Zelfreflectie is nodig: hoe maak je jouw analyses toegankelijk? Hoe spreek je het volk aan zonder ze te verliezen in jargon? Het is niet aan het volk om zich aan te passen – die uit zich al, via stemmen op Wilders, X of protesten. Maar van jullie, met jullie bereik en invloed, mag verwacht worden dat je de vertaalslag maakt. Probeer eens een aflevering in de taal van de kroeg, niet de collegezaal. Het is een klotenzooi bij de elite! “Ze denken dat als ze poepen dat het niet stinkt” zijn mijn vader wel eens. Lach vaker om je eigen pretenties, zoals ik doe als ik weer eens te ingewikkeld doe.
Wat Nu? Een Simpele Les
De kloof is echt: lage opkomst bij verkiezingen, cynisme over politiek, en een volk dat zich niet gehoord voelt. Maar het is lachwekkend – en tragisch – dat de oplossing begint bij degenen die het probleem analyseren. “Nieuwe Wereld” kan een verschil maken, maar dan moeten ze afdalen van Mount Stupid, zoals ik dat noem: die berg van overmoed waar je denkt dat je alles snapt. Het volk zal zich uiten, rauw en direct, zoals altijd. Maar aan de academische elite, aan jullie, de oproep: wees eerlijk over je eigen rol in de kloof. Maak je boodschap simpel, luister echt, en durf te lachen om je eigen Ivoren torenpraat. Zoals het even gebeurde over de SP die China tot orde roept. Dat was voor mij het hoogtepunt. Jammer dat het daarna over was.
Wat denken jullie? Hoe kan “Nieuwe Wereld” het volk echt bereiken? Laat het weten in de reacties – ik ben benieuwd naar jullie verhalen!
Wat ik denk? Ik denk dat éen van de hoofdredenen dat ook DNW in deze ‘abstracties’ blijft hangen is omdat ze de problemen niet willen oplossen. En waarom wíllen ze dat niet? Omdat de échte antwoorden op de échte problemen hen niet bevallen.
Voorbeeld? Benoemen dat de islam ON-democratisch is, géén religie is, dat het christendom een stuk beter is dan de islam – dat gaat ze te ver, daar schrikken ze voor terug. Want:
– dat gaat kijkers kosten;
– dan komen ze in de (extreem-) rechtse hoek terecht en dat zal de media gretig oppikken;
– daar zijn ‘ze’ (Ad, Jelle, Rogier en wellicht ook Marlies) het met elkaar ook niet over eens;
– als er oplossingen komen moet je aan het werk. Dat is de ‘praktijk’ kant waar ook Ad en Jelle toch minder ’thuis’ zijn. Marlies is meer van de praktijk, bij haar proef ik ook dat ze graag oplossingen wil – maar ze is nog te verward, ze is nog ‘op reis’.
– ten diepste kom je daarmee dichter bij de claim dat iets absoluut ‘waar’ is. Daar wil een post-modern mens ten koste van ALLES niet heen, want (en nu komt de gorilla uit de mouw):
– dan moet je ook weer het (christelijk) geloof aan de orde laten komen. En daar waren we nou net vanaf!